• 21.07.2019

Günümüzde tüm dünya genelinde yaklaşık 1 milyarı aÅŸkın kiÅŸinin sigara içtiÄŸi bilinmektedir. Son verilere göre ülkemizde sigara kullanım oranı %23.8 olarak bildirilmiÅŸtir (OECD SaÄŸlık 2015 verileri). Sigaranın pek çok alanda zararı olduÄŸu nettir. Burada, bu zararlardan sadece “ÜREME SAÄžLIÄžI” üzerine etkilerinden söz etmek istiyorum.

Sigaranın içinde 4000 civarında farklı kimyasal gruplarda bulunan ve toksik (zehirli) olarak kabul edilen madde bulunmaktadır. Bu kadar çok zararlı madde elbette pek çok sistem üzerine olduüu gibi üreme sistemi üzerine de olumsuz etki edecektir. Sigaranın üreme saÄŸlığı üzerine olumsuz etkilerini iki grupta toplamak uygun olacaktır; Kadın üreme saÄŸlığı ve Erkek üreme saÄŸlığı üzerine etkiler.

1. Kadın üreme saÄŸlığı üzerine etkileri

Sigaranın Yumurta geliÅŸimi üzerine olumsuz etkileri. Yapılan bir araÅŸtırmada eÅŸleri ve kendileri “sigara kullanmayan” kadınların %84’ünde follikül (yumurta keseciÄŸi) sıvılarında nikotin saptanmıştır. Yani bu kadınlar çevresel faktör olarak sigaraya maruz kalmaktadırlar. (Zenzes MT et al, 1996). Bu durumda yumurtanın adeta zehirli maddeler içeren bir havuzda yüzdüÄŸünü söylemek uygun olacaktır. Yapılan araÅŸtırmalar sigara içen kadınlarda yumurtanın tüm geliÅŸim evrelerinin geri kaldığını da ortaya koymuÅŸtur (Dechanet C ve ark, 2011). Sigara içen kadınların yumurtalık rezervlerinin daha çabuk azaldığını ve daha erken menopoza girdikleri gösterilmiÅŸtir. Ayrıca yine yumurtlama üzerine olumsuz etkilerin bir sonucu olarak, sigara kullanan kadınlarda tüp bebek gibi yardımcı üreme yöntemlerinde daha fazla ilaç kullanımının gerektiÄŸi, bu kadınlarda daha az yumurta elde edilebildiÄŸi, daha fazla tedavi iptallerinin olduÄŸu saptanmıştır.

Sigaranın hormonlar geliÅŸimi üzerine olumsuz etkileri. Sigara kullanan kadınlarda yumurtalık çalışmasını gösteren kan testlerinden FSH (follikül uyarıcı hormon), sigara kullanmayan kadınlara göre yaklaşık 2 kat fazla bulunmuÅŸtur. Bu durum, yukarıda söz edildiÄŸi üzere sigaranın yumurtalık rezervini, çalışmasını azalması ile ilgilidir.

Sigaranın tüplerin çalışmasına olumsuz etkileri. Tüpler yumurta ile spermin karşılaÅŸtığı ve döllenmenin olduÄŸu yer olarak üremede önemlidir. Sigara, tüplerin içini döÅŸeyen epitelyum adı verilen örtücü tabakanın çalışmasını bozar. Bu durumda yumurta ve spermin bir araya gelebilme olasılığı azalır.

Sigaranın embriyonun (bebeÄŸin) tutunmasına olumsuz etkileri. Sigara embriyonun rahim duvarına tutunmasını bozar. Bu konuda özellikle tüp bebek alanında yapılan çalışmalar, saÄŸlıklı embriyo verilen kadınlardan sigara içenlerdeki gebelik oranlarının içmeyenlere göre belirgin düÅŸük olduÄŸunu göstermiÅŸtir. Sigara hem rahim iç zarında (endometrium) kanlanmanın, hem de bu iç zarın özelliklerinin bozulmasına neden olur.

Sigara ve Endometriozis. Sigarada bulunan aromatik hidrokarbonlar ve özellikle dioksin adı verilen maddenin endometriozis riskini artırdığı gösterilmiÅŸtir (Zhang Y ve ark, 2011).

Sigaranın gebelik üzerine olumsuz etkileri. Sigara gebelikte hem bebeÄŸimn hem de anne yaÅŸamını riske atan durumlara neden olabilmektedir; düÅŸük, su kesesinin erken açılması, bebeÄŸin sonunun (plasenta) erken yerinden ayrılması (ablasyo plasenta) erken doÄŸum, dış gebelik bunlardan en önemlileridir.

2. Erkek üreme saÄŸlığı üzerine etkileri

Sigaranın sperm üzerine olumsuz etkileri.  Sigara kullanımı hem sperm sayısı hem de sperm hareketliliÄŸi üzerine kötü etki yapar. Bunların haricinde sigara kullanan erkeklerde semende beyaz küre hücreler (lökositler) ve anormal yapıda spermler daha fazla miktarda bulunmuÅŸtur. Son zamanlarda popüler bir konu haline gelen DNA hasarı sigara içenlerin spermlerinde daha fazla bulunmuÅŸtur. DNA hasarı spermin yumurtayı dölleyebilme yeteneÄŸini bozmaktadır (Mostafa T, 2010).

Sigara erkekte de hormonlar üzerine ve kan damarları üzerine olumsuz etkileri. Sigara içen erkeklerde diÅŸi hormonu (östrojen) düzeyi daha ve prolaktin düzeyi daha fazla olarak saptanmıştır. Sigara kullanımı içerdiÄŸi maddelerin etkisi ile kan damarlarının daralması sonucu kan akımını bozmaktadır. Bundan dolayı erkete sertleÅŸme problemlerine de yol açabilmektedir. Sigara içen ve varikoseli olan erkekler, sigara içmeyen ve varikoseli olan erkeklere göre 10 kat daha fazla oranda azoospermi (hiç sperm çıkmaması) riski taşımaktadırlar.

GörüldüÄŸü üzere sigara kullanımı üreme saÄŸlığımızı da kötü yönde etkilemektedir. SaÄŸlığımızı tehdit eden bu kadar çok çevresel faktör varken,  bilerek ve üstüne para vererek kendimize zarar vermeye çalışmamız gerçekten ciddi bir paradokstur. Herkese SÄ°GARASIZ BÄ°R YAÅžAM dileÄŸimizle…

Prof. Dr. ÜMÄ°T Ä°NCEBOZ / Kadın Hastalıkları ve DoÄŸum Uzmanı / Ä°RENBE