• 01.06.2019
• Filiz İçke, Yeni Asır

Günümüzde teknik olarak hem yumurta hem sperm hücresi hem de embriyonun dondurulup uzun yıllar saklanabilmesi ve bebek istendiÄŸinde kullanılması mümkün Tüp bebek tedavilerinde embriyolar yasal olarak dondurulup saklanabiliyorken, yumurta ve sperm dondurmadaki kısıtlamaların kaldırılması tedavilerde yeni bir çığır açabilir

Tüp bebek tedavilerindeki geliÅŸmeler, yüz güldürücü sonuçlar vermeye devam ediyor. Hem dünyada hem de ülkemizde artık hatırı sayılır bir geçmiÅŸi olan bu tedavilerle ilgili
önyargılar da yavaÅŸ yavaÅŸ siliniyor. 16 yıldır tüp bebek alanında çalışan Op. Dr. Kaan Bozkurt, "O yıllardaki sorularla ÅŸimdi sorulanlar çok farklı.. Tüp bebeÄŸin ilk yıllarında, bebeÄŸin kendi yumurta ve spremleriyle yapıldığından emin olamıyordu insanlar. Artık bunu soran soran az.... Ayrıca tüp bebekte her koÅŸulda herkes gebe kalır sanılıyordu. artık tekrarlayan denemeler gerekebileceÄŸi biliniyor. Bir defa tüp bebek yaptırarak sonuç almamanız, hiç sonuç almayacağınızı göstermiyor. Ya da bir kez tüp bebek ile gebe kalmanız, bir dahaki sefere aynı yöntemle gebe kalacağınızı da göstermiyor" diyor. Özel Ä°renbe Kadın Hastalıkları ve DoÄŸum Dal Merkezi, Tüp Bebek Merkezi'nden Kadın Hastalıkları ve DoÄŸum Uzmanı Op. Dr. Kaan Bozkurt'la üreme hücrelerinin dondurulması iÅŸlemini ve bu iÅŸlemlerin getirdiÄŸi yenilikleri konuÅŸtuk.
 

Rakamlarla tüp bebekteki durum nedir ülkemizde? 
Türkiye'de yılda resmi rakamlara göre 42 bin tüp bebek uygulaması yapılıyor. 80 milyon nüfuslu bir ülkede, yıllık gereken tüp bebek uygulaması 80 bin ile 100 bin arasıdır... Demek ki tüp bebek gerekenlerin ancak yarısı Türkiye'de tedavi yaptırabiliyor.
 

Niye tüp bebeÄŸe ihtiyaç duyanların hala yarısı tedaviye baÅŸvurabiliyor ülkemizde?
Merkezlerin dağılımı önemli bir etken. ÇoÄŸunlukla Ä°stanbul, Ä°zmir, Ankara, Antalya, Bursa öne çıkıyor... BaÅŸka yerlerde merkez olsa bile, nedense hala 'aman kimse duymasın' diyen var. Ayrıca hala 'bu iÅŸ büyük ÅŸehirlerde düzgün yapılır' önyargısı var. Tedavi ücretlerine devlet katkısı da çok az. Avrupa'da birçok ülkede ya 5-6 defa ya da çocuk olana kadar devlet destekliyor. Bizde maliyetin küçük bir bölümünü devlet karşılıyor ve iki defa karşılıyor. Buna raÄŸmen Türkiye, tüp bebek uygulamalarında Avrupa'da 6'ncı, dünyada da ilk 10'da...
 

Türkiye'de tüp bebek tedavilerinden elde edilen canlı doÄŸum oranı nedir? 
Dünyada ÅŸu anda senede yaklaşık 1.5 milyon civarında tüp bebek yapılıyor. Yaklaşık 400 bin de canlı doÄŸum oluyor. Türkiye'de bu oran bunun biraz üstünde. Tüp bebekte baÅŸarılı bir ülkeyiz. Kongreler ve bilimsel yayınlar da bunu doÄŸruluyor.
 

Sperm ve yumurta dondurma, ülkemizde hala bazı ÅŸartlara baÄŸlı olarak yapılabiliyor deÄŸil mi? 
Evet. Sadece ilerde kullanmak için sperm veya yumurta donduramıyorsunuz. Özellikle kadınlar için ciddi problem. ÖrneÄŸin kadınım, 35 yaşındayım, evli deÄŸilim ya da evliyim henüz çocuk istemiyorum... Ä°lerde yumurtalarımın bitmesi riskiyle karşı karşıyayım. Yumurtalarımı dondurabilir miyim? Hayır, yasak. Yumurta veya spermi saklamak teknik olarak mümkün ama yasak.

KADIN OLMAK DEZAVANTAJ!
Hangi ÅŸartlarda sperm ve yumurta hücresi donduruluyor?
Yumurtlama saklamanın yönetmeliÄŸi yok. Ben ileride kendi yumurtamı kendimde kullanmak üzere dondurmak istiyorum diye bir kadın tüp bebek merkezine yasal olarak baÅŸvuramıyor.
Erkekte de spremin sıfır olmasına sebep olabilecek bir tedavi ya da hastalık mevcutsa saklanabiliyor.
 

Yönetmelik yokken kadında yumurta hücresi nasıl dondurulabiliyor? 
Evli çiftlerde, kendilerinde kullanılmak üzere, gerektiÄŸinde kadının yumurta hücresi dondurulabiliyor. Ancak bunun bir zorunluluk gereÄŸi yapıldığının belgelenmesi lazım.
ÖrneÄŸin kadının yumurtalığı alınacak, ameliyat olacak ya da kemoterapi alacak... Bu tedavilerin yumurtalıkları çalışamaz hale getireceÄŸine dair belge getirirse ve evliyse kadın, yumurta hücreleri dondurulabiliyor. Yönetmeliklerde açık ÅŸekilde yazmasa da bu suç deÄŸil. Ama evli olmayan bir kadın ya da evliyim ama ÅŸimdi çocuk istemiyorum diyen kadın, yumurta hücrelerini yasal olarak donduramıyor ÅŸu anda.
 

Kadın olmak burada da bir dezavantaj sanki...
Kadınlık hep dezavantaj. Tüp bebekte de yine çıkıyor karşımıza. Sperm ve yumurta bağışını bir nedenle yasaklıyorsunuz diyelim. O yasakların olduÄŸu baÅŸka ülkeler de olabilir. Bu konu tartışmaya açık. SaÄŸlık Bakanlığı açıkladı, soy bağının korunması, kimin kimin çocuÄŸu olduÄŸunun bilinmesi vesaire. Bunlar tartışılabilir veya geçerli de olabilir. Ama kendi sperm ya da yumurta hücrenizin gerektiÄŸinde kendinizde kulanılmak üzere dondurulup saklanmasını yasaklamak neden? Bunun mazereti yok.
 

Kadınlardan "yumurta hücrelerim dondurulsun" diye bir talep geliyor mu peki? 
Geliyor tabii. Üstelik konu bu kadar yaygın bilinmiyorken... Bilinse, çocuk isteÄŸini erteleyen ya da ertelemek zorunda kalan kadınların tamamı ister. Ayrıca çocuÄŸu olmayanlar da deÄŸil sadece, ikinci çocuÄŸu daha ileri bir tarihte doÄŸurmak isteyen kadın da yumurta hücrelerinin dondurulmasını isteyecektir. Bunun için kadınların yasal düzenleme istemesi gerekiyor. Aslında yumurta dondurma iÅŸlemine sadece belli bir yaÅŸa gelmiÅŸ ve çocuk sahibi olmamış kadınların deÄŸil, tüm kadınların ihtiyacı var. 25 yaşındayken de kaderinizin ne olacağını bilemezsiniz. Üreme hücrelerinin, saÄŸlıklıyken dondurulup saklanması, kiÅŸiyi olası pek çok riskten koruyacaktır.

55 YAÅžINDA DOÄžURULABÄ°LÄ°R!
YaÅŸ ilerledikçe kadındaki yumurta rezervinin azalması burada çok önemli bir kriter deÄŸil mi?
Kadında yaÅŸ ilerledikçe yumurta kalitesi azalıyor. 40 yaşından sonra yumurta sayısı ve kalitede azalma çok hızlanıyor. Tüp bebek yönteminde 43-44'ten sonra gebelik oranı yüzde sıfırdır. Ä°stisnaları var ama onlara bakıp istatistik üretemeyiz. 44 yaşında tüp bebekte gebelik ÅŸansınızın sıfıra düÅŸtüÄŸü varsayılır.
 

Diyelim ki kadının yumurta hücreleri saklandı. Kadın vücudu ne kadar süreyle doÄŸum olayını saÄŸlıklı bir ÅŸekilde gerçekleÅŸtirebilir? 
Kadının genel saÄŸlığında baÅŸka problemi yoksa, kendi saÄŸlığını tehdit eden dolayısıyla gebelik saÄŸlığını da tehdit eden sistematik bir rahatsızlığı yoksa 55 yaşında bile doÄŸurabilir. 45-50 yaşında gebelik saÄŸlanırsa, hele yumurtaları gençken saklanmışsa kromozom bozukluÄŸu riski de ortadan kalkıyor.
 

Embriyo dondurmada kısıtlamalar var mı? 
Embriyo dondurmada kısıtlamalar çok az ve uygulamada büyük rahatlık saÄŸlıyor. Embriyoların dondurulup saklanabiliyor olması, tüp bebek pratiÄŸinde byük rahatlama getirdi. ÇoÄŸul gebelik riskini azaltabiliyoruz. Dondurup birer birer az sayıda transfer yapabiliyoruz çünkü.
Kadından bir defa yumurta toplayarak 3-4 defa embriyo transferi yapma ÅŸansınız oluyor. Harcamalar da azalıyor. Embriyo dondurma seçenekleri tüp bebekte hem konfor hem kaliteyi artırıyor hem maliyeti azaltıyor.
 

Taze embriyo ile dondurulmuÅŸ embriyo arasında bir fark var mı? 
Dondurma kalitesi o kadar iyi bir düzeye geldi ki elde edilen gebelik oranları taze ile aynı. Hatta bazen taze embriyo trasferinden daha yüksek oranda baÅŸarı elde edecek hale geldi.
 

Neden? 
Çünkü dondurulmuÅŸ embriyo trasferinde, embriyonun yerleÅŸtirileceÄŸi rahim içi ortam doÄŸal haline daha yakın oluyor. Yumurtlama tedavisi toplama iÅŸleminin etkisi geçmiÅŸ oluyor.

SIVI AZOT Ä°ÇÄ°NDE
Dondurulan bu hücreler nasıl bir ortamda ve kaç yıl saklanabiliyor? 
Sperm, yumurta ya da embriyo olsun. DondurulduÄŸu an ve çözüldüÄŸü andır önemli olan, o hücrelerin zarar görüp görmeyeceÄŸini, sonradan iÅŸe yarayıp yaramayacağını belirleyen...
Sıvı azot içinde dondurma ve çözme süreçleri dışındaki, arada beklediÄŸi sürecin 5-10-15 yıl olmasının sonuca hiçbir etkisi yok. DondurulmuÅŸ hücre sıvı azot içinde eksi 195 derecede yıllarca durabilir. Türkiye'de yasal sınır 5 yıl. Ancak bu süre, bilimsel ölçüm ile bulunan süre deÄŸil. Yıllar evvel Yeni Asır'a da manÅŸet oldu. Fransa'da 14 yıl evvel dondurulmuÅŸ spermini getiren hastamız Ä°zmir'de tüp bebek yöntemiyle çocuk sahibi olmuÅŸtu. 14 yıllık sprem ile tüp bebek yapılabildiÄŸini gördük yani. Bu sürenin bilimsel olarak sınırı bulunmuyor. Bu hücreler içinde sıvı azot olan bir tankta saklanıyor. Yönetmeliklere göre tüp bebek labarotuvarlarında dondurma bölümü vardır ve dondurulan hücreler bu bölümde saklanır. Ama bilimsel olarak o tank, içindeki sıvının akıp gitmeyeceÄŸi her yerde saklanabilir. Evinizde bile sıvı azot tankını kapağı kapalı olarak saklanabilirsiniz. Önemli olan tankın içindeki sıvı azotun bitmemesi. Buharlaşır ve zamanla biter çünkü. Sıvı azotun yenilenmesi gerekiyor ki hücreler çözülmesin.