Rahim İçi Araç ile ilgili bilmemiz | İrenbe Tüp Bebek Merkezi

23.07.2019

Rahim İçi Araç ile ilgili bilmemiz gerekenler. RİA Nedir?

Aile planlaması, çiftlerin arzu ettikleri zaman ve arzu ettikleri sayıda çocuk sahibi olmasına hizmet eder. Korunma yöntemleri de aile planlamasının bir bileşenidir. Toplumda oldukça sık kullanılan doğum kontrol yöntemlerinden biri de rahimiçi araçlardır. Bu yazımızda rahimiçi araçlar ile gerekli bilgiler yanında ilginç bilgileri de vermeyi amaçladık.

Rahimiçi araçların (RIA) ilginç öyküsü?

Efsanelere göre develerin uzun yolculuklara çıkmadan önce rahimleri çakıl taşları ile doldurularak gebelik riskinden uzak tutulmaya çalışılırmış. Bu efsane bir yana insanlarda da RIA kullanımının benzer safhalar geçirdiğini söylemek olası. Milattan önce 400 yılları civarında Hipokrat okulunda bugünkü RIA’a benzer olarak tanımlanan rahim içine yerleştirilen ve içi koyun yağı ile doldurulmuş bir tüpten söz edilmektedir. Gebeliğin önlenmesi amacıyla, Yeni Zellanda’da rahim içerisine taş parçalarının konduğu, Perslerde ise zencefil suyuna batırılmış sıkıca örülmüş kağıt çubukların rahimağzına yerleştirilmesi ile gebelikten korunma sağlanmaya çalışıldığı bilinmektedir.

Modern Rahimiçi araçların gelişim öyküsü nasıldır?

Rahimiçi araçların çok eski çağlarda kullanılmaktan kaçınılması veya geliştirilmeye çalışılma çabası öz konusu olmuştur. Bunun temel nedeni o dönemlerde asepsi-antisepsinin gelişmemiş olması ve takılan rahimiçi araçlar ile gelişebilen enfeksiyon riski olmuştur. RİA ile ilgili ilk tıbbı yazı 1909 yılında Richard Richter tarafından “ipekböceği misinası” kullanılması şeklindedir. Bu misinanın bir ucu rahim ağzından çıkacak şekilde yerleştirilerek çıkartılması için kolaylık sağlanmaya çalışılmıştır. Bundan sonra Ernest Graefenberg, halka şeklindeki gümüşe sarmak suretiyle modern rahimiçi araçların öncülünü kullanıma sunmuştur. Bu halkanın değişik formları geliştirilmiş ve hatta RIA ile ilgili ilk bilimsel konferans 1962 yılında gerçekleştirilmiştir.

Rahimiçi araçları geliştirilmesi nasıl olmuş?

İlk RİA’ların geliştirilmesi sonrası farklı RİA tipleri üzerinde çalışılmış ve 1970!li yıllarda geliştirilen Dalkon Shield çok büyük umutlara rağmen yan etkileri nedeniyle kullanılmaması lehinde önerilerle sonuçlanılmıştır. Bundan daha da sonra Lippes-Loop ve son yıllardaki modern bakırlı T veya 7 tarzı RİA’lar kullanıma girmiştir. Lippes-loop’ların spiral yapısı nedeniyle hala günümüz dilinde yerleşik olarak “spiral” ismi rahimiçi araçlar için kullanılmaktadır. RİA’lar ile ilgili en son gelişme ise hormon (levonorgestrel) salan ve “hormonlu spiral” olarak bilinen RİA’lardır.

Ülkemizde korunma amaçlı rahimiçi araç kullanımı ne orandadır?

RAİ’lar ülkemizde en sık kullanılan modern korunma yöntemidir ve kontrol yöntemleri arasındaki yaklaşık olarak %18-19 pay RİA’lara aittir.

Kaç tip rahimiçi araç var?

Rahimiçi araçlar (RİA), yapılarında kimyasal madde taşımayan (inert) ve kimyasal içerikli madde (bakır, gümüş, hormon) taşıyan (inert olmayan) RİA’lar olarak 2 grup altında incelenebilir. Ülkemizde inert olmayan RİA’lar mevcuttur.

Rahimiçi araçlar nasıl gebelikten koruyor?

Rahimiçi araçlar temelde rahim içinde iltihapsız (steril) bir yangı oluştururlar. Bu durum döllenmiş yumurtanın rahim içine tutunmasını engeller. Ayrıca bakır içerikli olanlarda salınan bakır spermler üzerine baskılayıcı etki gösterir. Hormonlu rahimiçi sistemlerde salınan hormon, rahim iç kısmını (endometrium) incelterek gebelik yerleşmesine engel olur. Ayrıca hormonlu RİA’larda rahim ağzındaki tıkaç (mukus) kalınlaşır ve spermlerin geçişine adeta bir kapı gibi karşı koyar.

Rahimiçi araçlar ne zaman takılabilir?

Rahimiçi araçlardan bakırlı olanlar adet gören kadınlarda adet kanamasının ilk gününden itibaren 10 gün içinde, hormonlu olanlar ilk 7 gün içinde takılabilir. Pratik olarak genelde adetliyken takılması önerilmektedir. Doğum sonrasında, bakırlı olanlar, bebek ve plasentanın çıkmasını takiben ilk 48 saat içinde takılabilir. Bu dönem geçirilmiş ise veya hormonlu rahimiçi sistem takılması düşünülüyorsa, RİA takımı için doğum sonrası 6. haftayı beklemek gerekir. Düşüklerden sonra ise enfeksiyon yoksa hemen takılabilir.

Rahimiçi araçlar ne zaman takılabilir?

Gebelik arzu edilirse rahimiçi araç çıkarılır, çıkarılma günü her zaman olabilir (genellikle işlem kolaylığı için kanamalıyken çıkarmak önerilmektedir). Çıkarılması durumunda gebelik ihtimali hemen geri dönmüş sayılmaktadır.

Rahimiçi araçlar acil korunma gereksiniminde de kullanılabilir mi?

Evet. Korunmasız ilişki ve gebelik endişesi varsa, şüpheli ilişkiden sonraki ilk 5 gün içinde takıldığında %90ın üstünde gebelik oluşumunu engeller.

Rahimiçi araçların avantajları nedir?

Öncelikle güvenli bir yöntem olması (işlem başarısızlığı %1-3), cinsel ilişkiye bağlı bir yöntem olmaması, çocuk sahibi olunmak istendiğinde korunma geri dönüşümünün derhal olması, emziren kadınların da kullanabilmesi, hormonlu RİA’ların endometrioz gibi bazı ağrılı durumlarda veya aşırı kanamalı adetleri olanlarda bu yakınmaları giderici etkileri olması RİA’ların avantajları olarak sayılabilir.

Rahimiçi araçlar kimlere TAKILMAMALI?

Genel olarak;

Tanı konulmamış vajinal kanamalar
Genital sisteme ait (rahim, rahimağzı vb) kanserler
Pelvik iltihabi hastalık veya genital sistemde verem (tüberküloz)
Cinsel yolla bulaşan hastalığı olanlar
İltihabi düşük veya gebelikte plasenta ve amniyon sıvısının iltihabı (koryoamniyonit)
Rahim iç kısmında şekil bozukluğu yaratan urlar (ör. Myom)

Bunların dışında bakırlı rahimiçi araçlar için (yukarıdaki genel durumlar haricinde);

Bakır allerjisi veya bakır depolanması hastalığı (Wilson)
Kanama bozukluğu, kanamaya meyilli olanlar

Bunların dışında hormonlu rahimiçi araçlar için (yukarıdaki genel durumlar haricinde)

Aktif karaciğer hastalıkları (hepatit, iyi veya kötü huylu karaciğer urları)
Aktif pıhtı oluşumu ve atılması (tromboemboli) durumu
Mevcut veya geçirilmiş meme kanseri

Rahimiçi araçlar ile ilgili yanlış bilenenler neler?

RİA ile iltihap yapar…Hayır. Takılmasından sonraki ilk 3 hafta geçtikten sonra iltihap riski çok azdır (%0.35). Üstelik özellikle hormonlu RİA’lar rahim ağzı tıkacını artırdıkları için pelvik iltihabi hastalığa karşı koruduğu da düşünülmektedir.

RİA’yı eşim ilişkide hissediyor, acı duyuyor…Hayır! Ucundaki ipler hem çok incedir hem de yalnızca 0.5-1 cm lik kısmı rahimağzından dışarıdadır. Bu nedenlerle, normal yerinde olan RİA’yı eşlerin cinsel ilişkide hissetmesi doğru olamaz.

RİA dış gebelik riskini artırır… Hayır! RİA’lar dış gebeliklerin oluşmasını %50 oranında azaltır.

Rahimiçi araç olduğunda ne sıklıkta takibe gitmeli?

Takılmasından sonraki ilk 1 ayın sonunda atılma veya yer değiştirme riski nedeniyle mutlaka görülmelidir. Bunun dışında her normal sağlıklı kadında olduğu üzere yıllık kontroller yeterlidir.

Rahimiçi araç kullanırken gebe kalındıysa ne yapılmalı?

Eğer gebelik istenirse rahimiçi araç çıkarılmalıdır. RİA’nın yerinde kalması durumunda enfeksiyon nedeniyle gebeliğin kaybı riski çok daha yüksektir. Eğer gebelik var ve RİA çıkarılamıyorsa bu risk bilinerek, hekimin reçeteleyeceği antibiyotik baskısı altında gebelik takip edilebilir.

Prof. Dr. Ümit İNCEBOZ / Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı / İRENBE