• 17.04.2020

PRP Nedir? Ne deÄŸildir?

Yumurta Azlığında PRP (Platelet-rich Plasma) uygulaması Nedir ve Ne değildir?

Günümüzde yardımcı üreme tekniklerinin ilerlemesine raÄŸmen tıp yumurta azalması konusunda –en azından ÅŸimdilik- çaresiz görünmektedir. Özellikle gebelik yaşının ötelenmesi ve çevresel faktörler yumurtalıkların yetersizliÄŸinin iki büyük etmeni olarak düÅŸünülmektedir.

Menopoz son adet kanamasıdır, yumurtalıkların artık çalışamaması (daha doÄŸru bir deyimle, kalan az sayıda yumurtanın, çalıştırıcı hormonların uyarısına cevap vermemesi) sonucu östrojen azalmasına baÄŸlı olarak, bir yıl geçmesi sonrası, son gördüÄŸü adetin ismidir. Ortalama menopoz yaşı 51 (45-55 arası) dır. Yapılan araÅŸtırmalar menopozda bile en az 1000 adet yumurta olduÄŸunu göstermiÅŸtir. Ancak bu yumurtalar geliÅŸme uyarısına cevapsızdır. Kan testinde FSH deÄŸerinin 40IU/L olması (östrojen deÄŸeri <80pg/ml olmak koÅŸulu ile) menopozal deÄŸer olarak kabul edilmektedir. Kadınların %5’i 40-45 yaşında, %1’i ise 40 yaşından önce yumurtalıkların tükenmesi durumu göstermektedir.

Anne olma arzusu, yaÅŸ ne olursa olsun kadınların belki de içgüdüsel olarak hissettikleri bir duygudur. Dolayısı ile yumurtalıkların çalışmaması durumu, tıbbın çare bulmaya çalıştığı önemi bir konudur. Ülkemiz gibi, yumurta donasyonunun (baÅŸka birinin yumurtası) yasa dışı olduÄŸu ülkelerde tıp ciddi bir arayış içindedir. 2012 yılında Harvard üniversitesinde yapılan bir çalışmada yumurtalık korteksi (kabuÄŸu) altında kök hücreler (stem cell) bulunduÄŸu ve bunların büyüme faktörleri ile uyarılmasının olgun yumurta geliÅŸtirdiÄŸi gösterilmiÅŸtir (1). Bundan sonra araÅŸtırmalar yumurtalıklardaki kök-hücrelerin uyarılarak yumurta haline dönüÅŸtürülmesi çabası ÅŸeklini almıştır. Ä°lk kez 2016’da PRP kullanımına ait bir bildiri sunulmuÅŸtur (2).

Bu yazımda son dönemde popüler bir terim olan PRP’nin yumurtalıklara uygulanmasına ışık tutmaya çalışacağım.

“Azalmış Yumurtalık Rezervi” ne demektir?

Yumurta sayısının azalması ve dolayısı ile üreme ÅŸansının azalması demektir. 2011 yılında ileri sürülen Bologna kriterlerinden en az 2sinin olması tıbben “azalmış yumurtalık rezervi” (yumurtalık yetmezliÄŸi) tanısını koydurmaktadır.

Bologna kriterleri (3);

1. Ä°leri yaÅŸ (40 yaÅŸ ve üstü)
2. Önceden normal yumurtalık uyarılması (tedavi) ile 3 veya daha az yumurta oluÅŸması
3. Yumurtalık rezerv testleri (yumurtalık çalışma testleri)nde bozukluk (ör. Adette, follikül adı verilen yumurta keseciklerinin 5-7 veya daha az olması; AMH deÄŸerinin 1.1’den az olması

Otolog (kişinin kendi kanından) PRP nedir?

Trombositten zengin-plazma (Platelet-rich plasma), kiÅŸinin tam kan örneÄŸinin (20-60 ml) alındıktan sonra, oda ısısı sıcaklıkta belli bir zaman diliminde (10-15 dk), belli bir hızda (1200 rpm) santrifüje edilmesi sonrası, üç kısımdan en üstekinin steril olarak alınması, tekrar santrifüje edilmesi ve en alttaki kısmın ayrılarak kullanıma hazır hale sunulması tekniÄŸi ile elde edilen bir kan ürünüdür. Yaklaşık 30 ml kan örneÄŸi 3-5 ml PRP saÄŸlamaktadır.

PRP içerisinde sitokinler, büyüme faktörleri, (TGF-beta, epidermal büyüme faktörü, damar-endoteli büyüme faktörü, trombosit-kaynaklı damar geliÅŸtirici faktör, baÄŸ dokusu büyüme faktörleri vb) gibi birçok önemli madde açısından zenginleÅŸtirilmiÅŸ bir kan ürünüdür. Bu maddelerin yumurtalıklara verilmesinin, o bölgedeki kök-hücreleri uyarmak suretiyle yumurta yapımını saÄŸlayabildiÄŸi düÅŸünülmektedir. PRP ile hazırlanmış örnekteki büyüme faktörleri, tam kana göre 5-10 kat yoÄŸunlaÅŸtırılmıştır.

Yumurtlıklara PRP Kimler için önerilebilmektedir?

Azalmış yumurtalık rezervi olan (yumurta sayısı azalmış) kiÅŸilerde yapılabilir. Ancak “sklerotik” yani çok ufak yumurtalıkları olan kiÅŸilerde iÅŸlem daha zor ve baÅŸarısı daha az gibi görünmektedir.

Yumurtalığa PRP nasıl ve ne zaman uygulanır?

PRP, hafif bir anestezi altında (uyutularak) vajinal yoldan, ultrason eÅŸliÄŸinde iÄŸne ile uygulanmaktadır. Temel olarak tüp bebek iÅŸlemindeki yumurta toplamaya benzerdir. Ancak yumurtalıkların küçük olması teknik olarak güçlük yaratabilir.

PRP sıvısı her bir yumurtalığa 2-3 ml kadar, yumurtalığın en dış kılıfı (korteks) altına enjekte edilerek uygulanmaktadır.

PRP, vajinal kanamanın olmadığı herhangi bir zamanda yapılabilmekle birlikte, ünitemizde genellikle yumurta toplama iÅŸleminden hemen sonra uygulamayı tercih ediyoruz. Böylece ayrıca bir anestezi almak gereÄŸi kalkmaktadır.

Yumurtalığa uygulanan PRP ‘den ne bekliyoruz?

Yaklaşık 1-3 ay içerisinde yumurta sayısı artışı, geliÅŸimi –ki biz bunu vajinal ultrasonda, follikül yani yumurta keseciÄŸi olarak saptayabiliyoruz- olmasını bekliyoruz. Ancak bu lanse edildiÄŸi derecede %70lerde olmamaktadır. Çalışmalar umut vaadedici olmakla birlikte PRP’nin muhteÅŸem ve herkeste yumurta geliÅŸtirebilecek bir yöntem olduÄŸu doÄŸru deÄŸildir. Yumurtalıklara uygulanan PRP le ilgili elimizde HENÜZ TAM YETERLÄ° VERÄ° YOKTUR. Bu yönde çalışmalar sürmektedir.

Bu konudaki bir baÅŸka iddiayı da sizinle paylaÅŸmak isterim; acaba gerçekten PRP mi yoksa yumurtalıkların iÄŸne ile uyarılması mı yumurta oluÅŸumunda uyarıcı oluyor diye bir görüÅŸ de ileri sürülmüÅŸtür. Büyük olasılıkla iÄŸnenin etkisi varsa bile geçici gibi görünmektedir.

Yumurtalığa uygulanan PRP’nin her hangi bir ters etkisi olabilir mi?

Sonuçta yapılan iÅŸlem, her ne kadar ultrason eÅŸliÄŸinde olsa da, körlemesine olarak yumurtalığa bir iÄŸne aracılığı ile bir sıvı zerk edilmesidir. Bu nedenle elbette tam olarak masum bir iÅŸlem olarak gösterilmemelidir. Yumurta toplamada da karşılaşılabilecek örneÄŸin; kanama, bağırsak gibi çevre organ zedelenmesi veya enfeksiyon gibi risklerin, küçük bir yumurtalığa yapılacağı için daha fazla olması beklenebilir.

Yumurtalıklara PRP ile ilgili en son ÅŸunu söylemek olası; “ DOÄžRU OLGU SEÇÄ°MÄ° ile, doÄŸru teknik, steril koÅŸullarda yumurtalığa PRP uygulaması –riskleri göz ardı etmemek koÅŸulu ile- bir umut gibi görülebilir”.

Hepinize saÄŸlık ve mutluluk dolu günler diliyorum.

Prof. Dr. Ümit Ä°NCEBOZ

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı

Kaynaklar

1. White YA, Woods DC, TAkai Y, Ishihara O, Seki H, Tilly JL. Ooocyte formation by mitotically active germ cells purified from ovaries of reproductive-age women Nat Med, 2012; 18:413-421.
2. Pantos K, Nitsos N, Kokkali G, Vaxevanoglou T, Markomichali C, Pantou A et al. Ovarian rejuvenation and folliculogenesis reactivation in peri-menopausal women after autologous platelet-rich plasma treatment. Proceedings of 32nd Annual Meeting of ESHRE, 2016 July 3-6, Helsinki, Finland.
3. Ferraretti AP, La Marca A, Fauser BC, Tarlatzis B, Nargund G, Gianaroli L ESHRE Working Group on Poor Ovarian Response Definition. ESHRE consensus on the definition of ‘poor response’ to ovarian stimulation for in vitrofertilization: The Bologna criteria. Hum Reprod. 2011;26:1616–24.