• 29.07.2019

Nedeni açıklanamayan infertilite tanısı, infertilite araÅŸtırmasındaki tüm standart deÄŸerlendirme testlerinin normal çıkması sonrası konulmaktadır. Sıklığı infertil hasta gruplarında tanı kriterlerine baÄŸlı olarak %10-30 arasında deÄŸiÅŸmektedir.

Nedeni açıklanamayan infertilitenin tanısı normal semen analizi, ovulasyonun (yumurta atılması- çatlatma) objektif kanıtları, normal uterin kavite (rahim içi) ve bilateral tubal açıklık olduÄŸunda konulur. GeçmiÅŸte, pozitif postkoital (iliÅŸki sonrası ) test ve menstrüel siklusla uyumlu endometrial biyopsi sonucu olması gerekliliÄŸi söylense de günümüzde artık bu testler kullanılmamaktadır.

Nedeni açıklanamayan infertilitesi olan kadınlarda tanısal laparoskopinin gerekliliÄŸi tartışmalıdır. Laparoskopi, tespit edilmemiÅŸ tubal faktör ve endometriozis hastalığının tanısını koyarak, tedavi saÄŸlayabilir veya nedeni açıklanamayan infertilite için yapılan gereksiz tedavileri sınırlandırabilir. Bununla birlikte, normal HSG( Histerosalphingografi-Rahim ve kanal filmi) ve pelvik muayenesi olup tubal faktörler için risk faktörü olmayan kadınlarda laparoskopi ek açıklayıcı bilgi vermeyecektir. Yumurtalıkları tutan endometriomaların (çikolata kistleri) ve ilerlemiÅŸ endometriozis hastalığının infertiliteye etkisi kesinken orta düzey hastalığın etkisi kanıtlanmamıştır. Birçok hekim, infertilite deÄŸerlendirilmesinde tanısal laparoskopi yerine, adetli dönem veya adet sonrası erken dönemde yapılan vajinal ultrasonografinin daha uygun olacağını belirtmektedir.

Nedeni açıklanamayan infertilite standart deÄŸerlendirme metodlarıyla tanısı koyulamayan sperm veya oosit (yumurta) iÅŸlev bozuklukları, fertilizasyon (döllenme), implantasyon (rahim içine tutunma) veya embriyo geliÅŸim bozukluklarını içermektedir. Tedavi edilmemiÅŸ hastalarda siklus başına gebelik oranı %2-4 kadar, veya normal fertil çiftlerin %80-90 aÅŸağısındadır (%20-25). Tedaviden bağımsız gebelik olasılıkları, artan kadın yaşı ve infertilite süresiyle ters orantılıdır. Her ne kadar nedeni açıklanamayan infertil çiftlerin çoÄŸu tedavi olmadan gebe kalabileceklerse de yıllarla azalan gebe kalma oranları tedavi için baÅŸvurmalarını gerektirmektedir.Tedavinin amacı aylık gebe kalabilme oranlarını normal fertil çiftlerin seviyesine çıkarmaktır.

Tedavi Yaklaşımları

Tanımdan da anlaşıldığı gibi nedeni açıklanamayan infertilitenin nedeni bilinmemektedir. Bunun için tedavi yaklaşımları daha önceki tecrübelere göre yapılmaktadır ve belirli zamanda karşılaÅŸan sperm ve yumurta sayısının arttırılması amaçlanmaktadır. Önerilen tedavi yöntemleri hap veya iÄŸnelerle yumurtalıkların uyarılması ve sonrasında zamanı belirlenmiÅŸ cinsel iliÅŸki, IUI( Ä°ntrauterin Ä°nseminasyon-Aşılama) yani eÅŸten alınan sperm örneÄŸinin özel yöntemle hazırlanıp rahim aÄŸzından içeri girilerek rahim içine bırakılması ve son olarak ta tüp bebek tedavisidir.

Klomifen sitrat ve letrozol gibi hap formundaki ilaçlarla bir veya birden fazla yumurta geliÅŸimi saÄŸlanabilmektedir. Zamanlanmış iliÅŸki ile gebelik elde edilmeye çalışılmıştır ve yöntemlerin birbirlerine üstünlükleri gösterilememiÅŸtir.

Dışarıdan gonadotropin denilen iÄŸne formundaki yumurtalıkları uyarıcı ilaçların kullanılması ile birlikte yapılan IUI yani aşılama tedavisi üzerine yapılan çalışmaların hepsi %15-18 gebelik oranları bildirmektedir. Nedeni açıklanamayan infertilitesi olanlarda tedavisiz siklus başına gebelik oranının %3 olduÄŸu düÅŸünülürse IUI tedavisinin etkinliÄŸi daha deÄŸerli olacaktır. Dışarıdan gonadotropin ve IUI (aşılama) ile 3 siklus tedaviden sonra gebelik oranı azalmaktadır. Bu durumlarda çiftlere ek olarak aşılama yerine tüp bebek tedavisi önermek daha uygun olacaktır.

Tüp bebek tedavi sikluslarındaki gözlemler, çiftlerdeki nedeni açıklanamayan infertilitenin nedenleri hakkında bilgi sahibi olabilmemize yardımcı olacaktır. Ä°ÅŸlem sırasında sperm ve oosit bir araya getirilip mikro enjeksiyon yöntemi ile döllenme saÄŸlanacaktır. Tüp bebek sikluslarında döllenme ve erken embriyonik geliÅŸim izlenecektir ve direkt embriyo transferi ile rahim içine (endometriyal kaviteye) yerleÅŸtirilecektir. YerleÅŸtirilen embriyonun kromozomal yapısı rahim iç tabakası (endometriyum) cevabı ve implantasyon (rahim içine tutunma) mekanizması ile ilgili faktörler tam olarak bilinememektedir. Tüp bebek tedavisinde gebelik ihtimali hasta yaşı ve infertilite süresine baÄŸlı olarak %40-65 arasında deÄŸiÅŸmektedir.

Hepsi birlikte deÄŸerlendirildiÄŸinde nedeni açıklanamayan infertilitedeki tedavilerin etkinlikleri kısıtlıdır ve tedavi sadece belirlenen zamanda oluÅŸabilecek gebeliÄŸi kolaylaÅŸtıracaktır. DeÄŸerlendirme dikkatli yapılmalı ve tedavi planlanmadan önce çiftlerin yaşı, infertilite süresi ve daha önceki gebelikleri göz önüne alınarak over rezerv testleri ile deÄŸerlendirilmelidir. Her ne kadar tüp bebek ile elde edilen sonuçlar diÄŸer tedavi yöntemlerine göre yüksek ihtimal gösterse de, özellikle genç ve kısa infertilite süresi olan hastalarda tüp bebekten önce diÄŸer tedavilerin uygun olabileceÄŸini göstermektedir. Tedaviyi kabul eden çiftler deÄŸiÅŸik tedavi metodlarının gebelik ihtimalleri, riskleri, maliyetleri ve iÅŸlem hakkında bilgilendirerek kendilerine en uygun olanı seçmeleri saÄŸlanmalıdır.

Op Dr Ä°smail Küçük / Kadın Hastalıkları ve DoÄŸum Uzmanı / Ä°RENBE