• 28.01.2022
• Doç. Dr. Semir Köse

Erken doÄŸum! Ne kadar erken?

Gebelik çok yoÄŸun ve karmaşık duyguların birarada yaÅŸandığı bir dönemdir. Adet gecikmesi sonrasında kanda beta hcg testi ve ultrason muayenesi ile hamileliÄŸin doÄŸrulanmasının hemen ardından çok özel ve tarifsiz bir mutluluk ile bu gebeliÄŸin nasıl sonuçlanacağı ile ilgili düÅŸünce ve endiÅŸeler birarada gelir. Öyle ki, gebelik bazı korkulardan tam tadına varılamayan bir sevinç kaynağı olarak kabul edilir. NeÅŸeye, herÅŸeyin yolunda gidip gitmeyeceÄŸi stresinin gölgesi düÅŸmeye baÅŸlamıştır.

Gerçekten de gebelikler önce düÅŸüklerin sonra tarama testlerinin (meÅŸhur down sendromu araÅŸtırmalarının) ve gebeliÄŸin ortasında da ayrıntılı ultrason evrelerinin etap etap geçildiÄŸi bir maratona döner. Bu yoÄŸun tempodan çıkıldığında tam rahat bir nefes alıp bebek odası ve elbiseleri bakacak ken bir bakılır ki erken doÄŸum ihtimallerinden bahsedilmeye baÅŸlanır. Anlaşılan doÄŸuma kadar rahat yüzü görülmeyecektir.

Evet, erken doÄŸum gebelikte yaklaşık %10 sıklıkta yaÅŸanabilen bir durumdur ve Kadın DoÄŸum hekimliÄŸinin de önemli bir baÅŸaÄŸrısıdır.

Önce ÅŸu 40 hafta konusunu açacak olursak, aslında tüm gebeliklerin az bir kısmı 40.haftaya dek ulaşır ve doÄŸumun tam da 40.haftada olduÄŸu gebeliklerin oranı sanılanın çok altındadır. Kadın DoÄŸum hekimleri daha çok ÅŸöyle bakar; 37. Haftadan sonraki ve 41.haftadan önceki doÄŸumlar vaktinde zamanında doÄŸumlardır. Bu arapça osmanlıca bir kelime olan miad ve latince sınır anlamına gelen term terimleri ile de ifade edilebilir. Yani ÅŸu sonuç çıkıyor; 37.haftadan önce olan doÄŸumlar erken doÄŸum 37.haftadan sonra olan doÄŸumlar ise pek te erken olmayan vaktinde doÄŸumlar olarak kabul edilir.

37.haftadan önce doÄŸum olması hali, toplumda zihinlerde bebeÄŸin küvöz ihtiyacı göstereceÄŸi ÅŸeklinde yer etmiÅŸ bir genel kültür bilgisi olmuÅŸtur.

Bu yazıda belki de en önemli mesaj erken doÄŸumun da kendi içinde farklı evrelerinin ve derecelerinin olduÄŸudur. Burada yenidoÄŸan yoÄŸun bakım imkan ve tecrübesinin artışı ile birlikte iki yeni derece doÄŸmuÅŸtur. 32. Haftadan önce olan doÄŸumlar çok erken olan doÄŸumlar ve 32.haftadan sonra olan doÄŸumlar ise erken doÄŸumlar olarak alt gruplar olarak görülmeye baÅŸlanmıştır. Burada bebeÄŸin akciÄŸer, kalp ve dolaşım sistemi en önemli belirleyicidir. BebeÄŸin akciÄŸerleri 32.haftadan sonra küvöz içi mekanik ventilatör gibi solunum destek cihaz ve bakımına çok daha iyi yanıt verebilir hale geldiÄŸinden bu haftadan sonraki doÄŸumlar erken doÄŸum olarak daha iyi sonuçların elde edildiÄŸi bebeklerin sekelsiz (yetiÅŸkin hayatta devam edebilecek kalıcı hasar olmaksızın) iyileÅŸmesi ve aileye kavuÅŸması çok daha yüksek bir olasılıktır.

Demek ki erken doÄŸumu 24.haftadan sonra, ancak 37.haftadan da önce olan bir doÄŸum ÅŸekli olarak gördüÄŸümüzde 24.haftadan sonra ilerleyip 37.haftaya ne kadar çok yaklaşılırsa o kadar iyi olacağı hem bebeÄŸin (ikizlerde de bebeklerin ) yaÅŸam ÅŸansının hem de yenidoÄŸan yoÄŸun bakım kalma süresinin azalacağını tahmin etmek kolaydır.

Tam da bu ÅŸekilde düÅŸünen Kadın DoÄŸum ve Perinatoloji uzmanları bir gebenin mümkün olduÄŸunca 37.haftaya ulaÅŸmasını, bu baÅŸarılamıyorsa en azından 32.haftanın ötesine geçilmesini ve 34-35.haftalara kadar zaman kazanılmasını saÄŸlamaya yönelik birçok farklı tedavi, uygulama ve yaklaşım geliÅŸtirmiÅŸlerdir. Koruyucu ve tedavi edici progesteron, Serklaj (rahim boynu servikse dikiÅŸ konulması), tokoliz tedavisi (ağız yoluyla veya damar yoluyla verilen ilaçlar), istirahat önerileri ve hastane yatışları en çok baÅŸvurulan tedavi ve uygulamalardır.

Tam burada erken doÄŸumun önlenebilir olup olmadığı sorusu akla gelir. Erken doÄŸum risk faktörlerinin bazıları öngörülebilir ve önlenebilir iken maalesef diÄŸer bazıları ne öngörülebilir ne de önlenebilir olan durumlar ve deÄŸiÅŸkenlerdir.

Akılda kolay kalabilecek halde sunulmaları gerekirse;

Erken doÄŸum maalesef halen büyük oranda öngörülebilir ve önlenebilir bir durum deÄŸildir. Birçok gebede hiçbir risk faktörü yokken ve temel koruyucu önlemler alınmışken erken doÄŸum olabilmektedir.

Ä°yi haberler de tıbbi teknoloji ve tecrübe artışı ile her geçen gün artmaktadır. Hem ikili test (11-14 hafta tarama ultrasonu) hem de ayrıntılı ultrason muayenesinde tam bir risk analizi yapılarak erken doÄŸum için yüksek riskli gebeliklerin belirlenmesi ve uygun koruyucu yaklaşımlar Ä°renbe Tüp Bebek Merkezimizde ve Perinatoloji Birimimizde büyük baÅŸarı ile yürütülmektedir. 

Yeterli süre ayrılarak gebenin tam bir öyküsü alındığında ve yine yeterli zaman ayrılarak yapılan odaklı muayenelerle birçok erken doÄŸum risk faktörü saptanabilmekte ve 37.haftaya yaklaÅŸabileceÄŸimiz tedavi ve tedbirler için gerekli fırsatlar yakalanabilmektedir.

Erken doÄŸum için önemli bir risk faktörü olan sigara konusunda gereÄŸinde profesyonel yardım alınmalı ve gebelikte sigara kullanımı mutlaka bırakılmalıdır.

Ä°kiz gebelikler 15 günlük aralar ile sıkı kontrollerle izlenerek serviksteki (rahim boynu) uzunluk deÄŸiÅŸimi -kısalmalar tespit edilerek kritik bir aÅŸamada gerekli hallerde serklaj (dikiÅŸ) seçeneÄŸi sunulmalıdır.

Güvenilen bir hekimin düzenli randevuları ve standart takip programında olmak ta gebelikte olumlu sonuçlar alınmasında baÅŸarıyı arttırır. Her hekimin klinik sezgileri ile gerekli gördüÄŸü hallerde progesteron takviyeleri yapması, idrar yolu enfeksiyonlarına yönelik kültür antibiyogram testleri va diÄŸer enfeksiyonlara yönelik zamanında ve doÄŸru antibiyotik tedavileri de etkilidir ve koruyucudur. Gebelik takibinde sık sık hekim deÄŸiÅŸtirmek takip konsantrasyonunun kaybedilmesine ve bazı temel tahlillerin aksamasına yol açabilmektedir. Bu nedenle programlı ve sabit bir takip te diÄŸer tüm tedbirler kadar önemli katkılar saÄŸlar.