• 31.05.2019

Dost Bakteriler; PROBİOTİKLER

“Probiotik” Latince kökenli bir kelimedir ve “Yaşam İçin” anlamındadır. Probiotikler yeni bir keşif değildir, insanoğlunun onlarla tanışması insanlık tarihi kadar eskidir. Mikroorganizmaların varlığı keşfedilmeden çok önce bira, ekmek, şurup, kefir, peynir gibi fermante gıdalar beslenme ve tedavi amaçlı kullanılmaktaydı. Yoğurt Orta Asya'dan beri Türklerin geleneksel yiyeceğidir.

Laktik asit üreten dost bakteriler ilk kez 1857 yılında Pasteur tarafından keşfedildi. Anne sütü ile beslenen bebeklerin barsak florasında Bifidobakteri türlerinin olduğu saptanmış, ishal gibi hastalıklarda bozulan barsak florasının Bifidobakteri içeren yiyecek ve içeceklerle düzeltilebileceği 1900'lü yıllarda gösterilmiştir.

Probiotikli ürünlerin insan sağlığına faydalı olduğu düşüncesinin fikir babası Elie Metchnikoff' dur.Kafkaslar'daki dağ köylerindeki uzun ömürlü insanların kefir tükettiğini kanıt olarak gösterdi.Yoğurdun Avrupa'da ve sonra Amerika'da yaygınlaşması 1900'lü yıllarda başlar.

Probiotiklerin ilaç olarak kullanımı ise 1950'lerde gündeme gelmiş ve hızla ilerlemiştir.20.Yüzyıl için antibiotikler ne ise 21.Yüzyıl için de probiotiklerin aynı yeri alacağı öngörülmektedir.

Barsak Florası:

Anne karnında steril ortamda olan bebek doğumla birlikte mikroorganizmalar ile karşılaşır. Barsaklarda 500'den fazla bakteri türü bulunmaktadır. Barsak florasını etkileyen bazı faktörler vardır. Doğum şekli, bebeğin beslenme şekli, bağışıklık sistemi, antibiotik kullanımı gibi. Sezaryenle doğan bebeklerde vajinal yolla doğan bebeklere göre kolonizasyon daha geç olur. Anne sütü ile beslenen bebeklerde Bifidobakteriler egemen olurken, mama ile beslenenlerde enterobacter ön plandadır, 1 yaşında erişkin florası özelliği kazanır ve benzerdir. Erişkin bir insanda 1-1.5 kg kadar bakteri bulunmaktadır. Bu faydalı bakterilerin görevleri barsak mukozasının bütünlüğünü korumak, bazı vitaminleri yapmak, bağışıklık sistemine yardımcı olmaktır.

Prebiotikler:

Barsakta yararlı bakterilerin çoğalmasını kolaylaştıran besin öğeleridir. Prebiotikler karbonhidrat yapısında olup barsakta sindirilmez. Besin liflerinin hepsi prebiotik değildir.

Anne sütünde Galaktooligosakkarit (GOS), birçok lifli meyve ve sebzede Fruktooligosakkarit (FOS), şeklinde bulunur. Buğday, soğan, sarımsak, pırasa, enginar, muz, kuşkonmaz prebiotiklerden zengindir.Suda erimeyen lifler barsakların son kısmında su çekerek dışkının yumuşamasını sağlar,barsaklardan geçiş süresi kısalır;kabızlığı önlemek için sebze,meyve ve tahıl ve baklagillerden zengin beslenme önerilir.

Prebiotiklerin Yararlı Etkileri:

• Barsak florasındaki yararlı bakterilerin çoğalmasını sağlar.
• Barsak hareketlerini düzenler.
• Kalsiyum, magnezyum gibi minerallerin emilimini hızlandırır.
• Enfeksiyöz ve antibiotik sonrası oluşan ishalleri baskılar.
• Hiperlipidemiye bağlı kalp hastalığı riskini azaltır.
• Obezite ve Tip2 diabet riskini azaltır.
• Barsakta kanserojen maddeleri ayıklar.
• Diş çürüklerini azaltır.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Allerjik reaksiyonu ve atopik dermatiti (egzama) azaltır.

Sinbiyotik Nedir?

Prebiotik ve probiotik lifi birlikte bulunduran ürünlere sinbiyotik denir.

Probiotiklerin Uygulama Alanları:

Öncelikle sindirim sistemi hastalıklarında kullanılmaktadır. Laktobasil, Bifidobakteri ve Saccharomyces adlı bir maya tedavide kullanılmıştır.

• İshaller: Çeşitli enfeksiyon etkenlerinin özellikle virüslerin neden olduğu ishallerde probiotiklerin etkili olduğu gösterilmiştir. Geniş spektrumlu antibiotiklerin yararlı bakterileri yok ederek çocukların %40'ında ishale neden olduğu gösterilmiştir. Probiotikler barsak florasını düzelterek antibiotik tedavisini tamamlar.
• Laktoz İntoleransı
• Ülseratif Kolit
• Prematüre bebeklerde görülen enterokolit
• Kabızlık
• Bebeklerde kolik (gaz sancısı)
• Sindirim sistemi dışı hastalıklar:
• Bağışıklık sisteminin düzenlenmesi
• Allerji
• Vajinal ve üriner sistem enfeksiyonları

Probiotiklerle İlgili Sık Sorulan Sorular:

• Probiotikleri besinlerle birlikte mi yoksa yalnız başına mı almalı?

Besinlerle birlikte alınması sinerjistik etki oluşturur.Yiyeceklerin mide asidini tamponlaması ile probiotik bakterilerin etkinliği artar.

• Ne aralıkla alınmalı?

Probiotik bakteriler kalıcı şekilde barsak duvarına tutunmadığı için her gün alınması gerekir.

• Probiotiklerin besinsel kaynakları nelerdir?

Probiotik eklenmiş yoğurt ve süt, kefir gibi fermante süt ürünleri...

• Probiotiklerin raf ömrü nedir?

Buzdolabında saklanan probiotikli ürünlerin genellikle 3-6 hafta, kuru ürünler için 12 aydır.

Yine de üretim tarihi yeni ürünler tercih edilmelidir.

• Probiotikler güvenli midir?

Bu konuda birçok çalışma yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir. Prematüre bebeklerde kullanımının güvenli olduğu bildirilmiştir. Gelecekte probiotikler tıbbın birçok alanında daha kullanılacak gibi görünmektedir.

Prebiotiklerin kullanım alanları:

Bebek mamalarına da anne sütüne benzer şekilde prebiotikler eklenmektedir. Hem bağışıklığın güçlendirilmesi hem de sindirimin kolaylaştırılması amaçlanmaktadır. Prebiotik eklenmiş mama alan bebeklerde anne sütü alanlar gibi solunum yolu enfeksiyonları ve ishallerin daha az görüldüğü ve daha az antibiotik kullanımı gerektiğini gösteren çalışmalar vardır.Aynı şekilde atopik dermatit gibi allerjik olayların da prebiotikli mama alanlarda daha az görüldüğü bildirilmiştir.Probiotik eklenmiş mamalar da bulunmaktadır.

 

Uz Dr Hale Yener / Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı / İrenbe